Ilargiri Eskainitako Eguna Euskal Kulturan
Ilargi, euskal mitologiako ilargi-jainkosa, ostirala (ostiral) egunean gurtzen zen. Gaur egun ez dago Ilargiri zuzenean eskainitako ospakizun modernorik, baina tradizio zaharretan egun honek garrantzi berezia zuen. Hona hemen nola ospatzen zen eta zein sinbolismo zuen:
1. Ostirala: Ilargiren Eguna
- Sorginen eta aztiaren bilerak: Ostiralak egun sakratuak ziren, eta sorginak ilargiaren argipean biltzen ziren errituak, dantzak eta magia-zeremoniak egiteko. Bilera hauek Ilargiren babes eta indar espiritualarekin lotuta zeuden.
- Debeku tradizionalak: Egun honetan, euskal zaharrek ez zuten lan garrantzitsurik hasten, abereak mendira eramaten edo eztia biltzen. Debeku hauek Ilargiri eta bere eraginari errespetua adierazten zioten.
2. Babes Errituak
Eguzkiarekin (Eguzki) gehiago lotuta egon arren, Eguzkilore (eguzki-lorea) etxeen ateetan jartzea Ilargirekin ere lotuta zegoen, gaueko espiritu txarren aurka babesteko, batez ere ilargi beteko gauetan.
3. Matriarkalismoaren Sinbolismoa
Ostirala euskal gizarte zaharreko matriarkalismoaren isla ere bada, non emakumezko jainkosak, Ilargi kasu, erdigunean zeuden. Egun hau aukera zen ilargiaren bidez irudikatzen diren indar femeninoak, emankortasuna, bizitzaren zikloak eta heriotza ohoratzeko.
4. Gaur egungo Berreskuratzea
Tradizio hauek indarra galdu badute ere, gero eta interes handiagoa dago ospakizun hauek berreskuratu eta berrinterpretatzeko. Adibidez:
- Berriozarren, “Plaza Ilargi” izeneko gune festiboa sortu dute, jainkosa honekin sinbolikoki lotuta.
- Gau Beltza bezalako ospakizunek, neguaren hasierarekin lotuta egon arren, argiaren eta iluntasunaren inguruko sinesmen zaharrak ere gogora ekartzen dituzte.